Arıcılık, bal arısı (Apis mellifera) kolonilerin bulundukları yörelere göre nektar akımının en bol olduğu dönemlerde ergin arı populasyonunun en üst düzeye ulaştırılması ve bu populasyonun bal üretimi ve bitkilerin polinasyonu amacıyla kullanma sanatıdır. Arıcılık, tanımında da belirtildiği gibi bir sanat veya beceri işidir. Arıcılar çok dinamik bir yapıya sahip olan kolonilerini, bölgenin flora durumuna göre ve kendi amacı doğrultusunda kullanma ve yönetme sanatını iyi öğrenmelidirler. Dünyanın neresinde olursa olsun bütün arıcıların ortak bazı yönleri vardır.
A- Arıcılar bulundukları bölgelerde ana nektar akım zamanını belirlemelidirler.
B- Ana nektar akımından yararlanabilmek için bu dönemde koloni populasyonunu en üst düzeye getirebilmelidirler. Burada arıcılar 42 gün hesabını iyi yapabilmelidirler, bu hesaplama şöyle yapılır. Bölgedeki hakim ballı çiçeğin açacağı günlerden 42 gün evvel kolonilere arının daha çok yumurtlaması için teşvik beslemesi yapılır. Bu günlerde atılan yumurtalar 42 gün sonra nektar taşıyacak yaşa ulaşmış işçi arıları oluşturacaklardır.
C- Ana nektar akımından sonra kolonilerin bakımını yapmalıdırlar. Ana nektar akımının zamanı bölgelere göre değişir. Genellikle kara iklimi olan bölgelerde ana nektar akımı 3-4 hafta sürer. Ilıman iklim bölgelerinde ise ana nektar akımından sonra özellikle yağmurlu geçen yıllarda her yağmurdan sonra çiçeklenme birkaç hafta daha devam eder.Arıcılar bölgenin ana nektar akımına kuvvetli bir populasyon ile girebilmeleri için ana nektar akımından 6-8 hafta öncesinden kolonilerini hazırlanmalıdır. Dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi Türkiye’de de koloniler ana nektar akımına zayıf bir populasyonla girmekte ancak bu devrede kolonilerin gelişmesi sağlanmaktadır, çoğu zaman bu devrede bölme yapılarak koloni sayısı artırılmakta ve koloniler daha da zayıflamakta, ana nektar akımından gereği gibi yararlanılamadığı için randımanlı bir üretim yapılmamaktadır.
Randımanlı bir üretim yapabilmek için arıcıların yapması gereken işlemler şunlardır:
Bölgenin ana nektar akım zamanını belirlemek için;
1- Bölgede arıların uçuş alanı içerisinde (yaklaşık 5 km çapındaki bir alanda) özellikle arıların yoğun olarak ziyaret ettikleri nektar ve polenli bitkiler belirlenmelidir.
2- Bu bitkilerin çiçeklenme zamanları belirlenmeli ve o bölgenin çiçeklenme takvimi hazırlanmalıdır.
3- Arıların uçuş alanı içerisinde yapılan tarımsal faaliyetler incelenmelidir. Eğer bölgede sulu tarım ve mono kültür uygulanıyorsa mutlaka zirai mücadele ilaçları kullanılıyordur. Zirai mücadele ilaçlarının kullanılacağı zamanlar ve hangi ilaçların kullanılacağı öğrenmeli, gerekirse o bölgeden uzaklaştırılmalıdır.
4- Bölgenin iklim raporları, toprağın yapısı ve gece-gündüz arasındaki ısı farkları öğrenilmelidir. Eğer bölge aşırı rüzgarlı ise arılar rüzgarlı havalarda uçamayacakları için, ne kadar çok çiçek olursa olsun arılar bunlardan yararlanamayacaktır. Yine aynı şekilde geceleri soğuk geçen bölgelerde arıların bal tüketimi de artacaktır. Bu nedenle arılığın seçimini yaparken rüzgar tutmayan, fazla soğuk olmayan, güneş alabilecek yerler tercih edilmelidir.
Kolonileri ana nektar akımına hazırlamak için önemle dikkat edilmesi gereken konular şunlardır.
Her kolonide mutlaka genç ve çalışkan bir ana arı olmalıdır. Ana arısı olmayan koloniler gelişmezler ve kısa bir süre sonra sönerler. Eğer anasız kolonilerde yalancı ana arı oluşmuş ise bu kolonilere ana arı kabul ettirmekte oldukça güçtür. Bu kolonilerin gelişmesi çok yavaş olmakta ve randıman düşmektedir. Bu nedenle arıcılar kolonilerdeki ana arılarını mümkünse her yıl veya her iki yılda bir mutlaka değiştirilmelidir.
İlkbaharda kolonilerin hızlı gelişebilmesi için sonbahar bakımının iyi yapılması gerekmektedir. Kolonilerin kışı geçirebilmeleri için mutlaka ana arı kontrolü yapılmalıdır. Ana arısız koloniler, ana arılı zayıf kolonilerle birleştirilmelidir. Yine aynı şekilde zayıf koloniler birleştirilerek kuvvetlendirilmelidir. Kuvvetli koloniler soğuk havalarda bir kış salkımı oluşturarak kendilerini korurlar. Fakat zayıf koloniler yeterli ısı üretemeyecekleri için soğuktan zarar görürler ve ölürler. Zaten arıcılığın temel bir kural vardır. 50 tane kuvvetli koloni, 100 tane zayıf koloniden daha iyidir. Arıların kışı geçirebilmeleri için kovanda mutlaka yeterince bal bulunmalıdır. 10 çerçeveli standart bir kovanda en az 18-20 kg bal bulunmalıdır. Eğer kovanda yeterince bal yok ise koloniler şurup ile beslenmelidir. Koloniler kışa girmeden önce kırık, delik ve çatlakları tamir edilmeli, giriş delikleri daraltılmalıdır.
Koloniler ılıman bölgelerde (Akdeniz-Ege Bölgeleri) güneş gören bir yerde açıkta, kışı çok sert ve soğuk geçen yerlerde ise kapalı ve rutubetsiz bir yerde veya izolasyonu sağlanarak rüzgardan ve soğuktan korunacak şekilde açıkta kışlatılabilir. İlkbaharda kolonilerin uyanmasını sağlamak ve yavru üretimini hızlandırmak amacı ile koloniler şurup ile beslenmelidir. Kolonilerde hastalık ve parazitlerle bilinçli bir şekilde mücadele edilmelidir. Kolonilerin kışı geçirebilmeleri için hastalıksız ve sağlıklı olmaları gerekmektedir.
Sonbaharda ve ilkbaharda mutlaka varroa mücadelesi yapılmalıdır. Sonbaharda bal hasadı yapıldıktan sonra, yavru üretiminin azaldığı dönemlerde hava sıcaklığının +10 derecenin üzerinde olduğu günlerde varroa mücadelesi yapılabilir. Yine ilkbaharda yavru üretiminin henüz yeni başladığı, kolonide balın bulunmadığı zamanlarda mücadele yapılmalıdır. Mücadeleye 3-4 gün ara ile 4-5 kez devam edilmelidir. Eğer varroa mücadelesi bu mevsimlerin dışında yapılırsa ilaçların etkinlikleri azalır. Bu mevsimde kolonideki yavru miktarı çok az olduğu için varroaların çoğu ergin arılar üzerindedir ve ilaçlama ile öldürülebilir. Daha sonraları yavru üretimi artacağı için kapalı gözler içerisindeki varroaları öldürmek güçleşir. Varroa sayısı arı ve yavru sayısı ile arttığından daha çok ilaç kullanımının ve dolayısıyla ilaç artıklarının bala geçmesine ve balın kirlenmesine neden olacaktır. Ayrıca belirli aralıklarla çok uzun süre yapılan ilaçlamalar sonucunda varroa o ilaca karşı bağışıklık kazanacak ve artık o ilaç etki etmeyecektir. Bu nedenle varroa mücadelesi bilinçli olarak erken ilkbaharda ve geç sonbaharda yapılmalıdır. Kolonilerin oğul vererek zayıflamamaları ve ana nektar akımına kuvvetli bir populasyonla girebilmeleri için oğulu önleme çalışmaları yapılmalıdır. Arıların topladığı nektar ve poleni depolayabilmeleri için gerekli ballık ve petekler zamanında verilmeli, kolonilerin sıkışmaları veya petek örmeleri önlenmeli, çalışmaları bal depolamaya ve bal yapmaya yönlendirilmelidir.
